Enda

Old Norse Dictionary - enda

Betydningen af oldnorske ordet "enda"

Som defineret af Cleasby & Vigfusson Old Norse til English ordbog:

Oldnorske ordet enda kan betyde:enda

enda
1. a copul. conj. with a slight notion of cause or even disjunction: [the use of this copulative is commonly regarded as a test word to distinguish the Scandin. and the Saxon-Germ.; the A. S. ende, Engl. and, Hel. end, Germ. und being represented by Scandin. auk, ok, or og: whereas the disjunctive particle is in Scandin. en, enn, or even enda, answering to the Engl., A. S., and Germ. aber, but; the Gothic is neutral, unless jab, by which Ulf. renders καί, be = auk, ok:—this difference, however, is more apparent than real; for the Icel. ‘enda’ is probably identical with the Germ. and Saxon und, and: in most passages it has a distinct copulative sense, but with something more than this]:—and, etc.
enda
I. with subj., a standing phrase in the law, connecting the latter clause of a conditional premiss, if so and so, and if …, and again if …; or it may be rendered, and in case that, and supposing that, or the like. The following references will make it plainer; ef goðinn er um sóttr, enda hafi hann öðrum manni í hönd selt …, þá skal hann ok sekja …, if a suit lies against the priest, ‘and’ he has named a proxy, then the suit lies also against him (viz. the proxy), Grág. i. 95; ef skip hverfr ok sé eigi til spurt á þrim vetrum, enda sé spurt ef þeim löndum öllum er vár tunga er á, þá …, if a ship disappears without being heard of for three years, ‘and’ inquiry has been made from all the countries where ‘our tongue’ is spoken, then …, 218; ef goðinn gerr eigi nemna féránsdóm, enda sé hann at lögum beiddr …, þá varðar goðanum fjörbaugsgarð, if the priest name not the court of férán, ‘and’ has been lawfully requested thereto, then he is liable to the lesser outlawry, 94; nú hefir maðr sveinbarn fram fært í æsku, enda verði sá maðr veginn síðan, þá …, if a man has brought a boy up in his youth, ‘and in case that’ he (the boy) be slain, then …, 281; ef maðr færir meybarn fram …, enda beri svá at…, ok (then) skal sá maðr …, id.; ef menn selja ómaga sinn af landi héðan, ok eigi við verði, enda verði þeir ómagar færðir út hingat síðan, þá …, 274; hvervetna þess er vegnar sakir standa úbættar á milli manna, enda vili menn sættask á þau mál …, þá …, ii. 20; ef sá maðr var veginn er á (who has) vist með konu, enda sé þar þingheyandi nokkurr …, þá …, 74; þat vóru lög, ef þrælar væri drepnir fyrir manni, enda (and in case that) væri eigi færð þrælsgjöldin fyrir hina þriðju sól, þá …, Eg. 723, cp. Eb. 222; þótt maðr færi fram ellri mann, karl eðr konu, í barnæsku, enda (and in case that) berisk réttarfar síðan um þá menn, þá skal …, 281; ef þú þorir, enda sér þú nokkut at manni, if thou darest, ‘and supposing that’ thou art something of a man, Fb. i. 170, segja má ek honum tíðendin ef þú vilt, enda vekir þú hann, ‘and supposing that’ thou wilt awake him, FmS. iv. 170; en þeir eru skilnaðarmenn réttir er með hvárigum fóru heiman vísir vitendr, enda (and even) vildi þeir svá skilja þá, Grág. ii. 114; enda fylgi þeir hvárigum í braut (supposing they), id.; hvat til berr er þú veizt úorðna hluti, enda sér þú eigi spámaðr, supposing that thou art a prophet, FmS. i. 333.
enda
2. rarely with indic.; ef kona elr börn með óheimilum manni, enda gelzt þó fé um, hón á eigi…, Eb. 225.
enda
II. even, even if, usually with indic.; kona á sakir þær allar ef hún vill reiðask við, enda komi (even if) eigi fram loforðit, Grág. i. 338: in single sentences, þá skal hann segja búum sínum til, enda á þingi, even in parliament, ii. 351: the phrase, e. svá (even so), eigi þau handsöl hennar at haldask, enda svá þau er, i. 334; enda er þó rétt virðing þeirra, ef …, and their taxation is even (also) lawful, if …, 209: in mod. usage very freq. in this sense (= even).
enda
III. denoting that a thing follows from the premiss, and consequently, and of course, and then, or the like, and forsooth, freq. in prose with indic.; man ek eigi optar heimta þetta fé, enda verða þér aldri at liði síðan, I shall not call for this debt any more, ‘and also’ lend thee help never more, Vápn. 18; ef þeir eru eigi fleiri en fimm, enda eigi færi, if they are not more than five, and also not less, Grág. i. 38; enda eigu menn þá at taka annan lögsögumann ef vilja, and they shall then elect another speaker if they choose, 4; enda skulum vér þá leysa þik, and then of course we shall loose thee, Edda 20; varðar honum skóggang, enda verðr hann þar óheilagr, and of course or and even, and to boot, Grág. ii. 114; skal hann segja til þess á mannamótum, enda varðar honum þá eigi við lög, i. 343; á sá sök er hross á, enda verðr sá jamt sekr um nautnina sem aðrir menn, 432; þá á sök þá hvárr er vill, enda skal lögsögumaðr …, 10; enda á hann kost at segja lögleigor á féit, ef hann vill þat heldr, 217; trúi ek honum miklu betr en (than) öðrum, enda skal ek þessu ráða, and besides I will settle this myself, Eg. 731; sýnisk þat jafnan at ek em fégjarn, enda man svá enn, it is well known that I am a money-loving man, and so it will be too in this case, Nj. 102; beið ek af því þinna atkvæða, enda num öllum þat bezt gegna, I waited for thy decision, and (as) that will be the best for all of us, 78; er þat ok líkast at þér sækit með kappi, enda munu þeir svá verja, and so will they do in their turn, 227; Hallgerðr var fengsöm ok storlynd, enda (and on the other hand) kallaði hón til alls þess er aðrir áttu í nánd, 18; mikit má konungs gæfa um slíka hluti, enda mun mikill frami fásk í ferðinni ef vel tekst, FmS. iv. í 29; Ölver var málsnjallr ok máldjarfr, e. var hann vitr maðr, 235; ekki mun ek halda til þess at þú brjótir lög þín, enda eru þau eigi brotin, ef …, neither are they broken, if …, Fb. i. 173, Mork. 81.
enda
2. with a notion of disjunction, and yet; eigi nenni ek at hafa þat saman, at veita Högna, enda drepa bróður hans, I cannot bear to do both, help Hogni and yet kill his brother, Nj. 145; er þér töldut Grænland vera veðrgott land, enda er þat þó fullt af jöklum ok frosti, that you call Greenland a mild climate, and yet it is full of frost and ice, SkS. 209 B.
enda
3. ellipt. in an abrupt sentence, without a preceding premiss; enda tak nú öxi þína, and now take thy axe (implying that I can no longer prevent thee), Nj. 58; enda þarf hér mikils við, 94; maðrinn segir, enda fauk höfuðit af bolnum, the man continued,—nay, the head flew off the body, Ld. 290: even in some passages one MS. uses ‘enda,’ another ‘ok,’ e. g. skorti nú ekki, enda var drengilega eptir sótt (ok var drengilega eptir sótt, v. l.), FmS. viii. 357; cp. Fb. iii. 258, 1. 16, and Mork. 7, 1. 15: the law sometimes uses ‘ok’ exactly in the sense of enda, ef maðr selr ómaga sinn af landi brott, ‘ok’ verði hinn aptrreki er við tók, þá …, Grág. i. 275.
enda
2. d, (enda, að, FS. 8, Ld. 50, BS. i. 865; mod. usage distinguishes between enda að, to end, finish, and enda t, to fulfil):—to end, bring to an end; ok endi þar líf sitt, FmS. i. 297; af ráðinn ok endaðr, FS. l. c.; endaðir sínu valdi, BS. i. 865.
enda
2. metaph. to bring to an end, fulfil, perform a promise or the like; þá sýslu er hann endi eigi, work which he did not perform, Grág. ii. 267; þótti Heinreki biskupi Gizurr eigi enda við konung þat sem hann hafði heitið, FmS. x. 51; enda þeir þat er Páll postuli mælti, Hom. 135; hefir þú komit ok ent þat er þú lofaðir, Niðrst. 8.
enda
II. reflex, to end, come to an end; reiði mannsins endisk á einu augabragði, 656 A. ii. 17; er svá hefjask upp at eigi endask, 656 B. 3; þá endisk sá enn mikli höfðingskapr Dana konunga, FmS. xi. 205; þær endask ok byrjask jafnfram ávalt, Rb. 232.
enda
2. to last out; ok endisk þá, allt á sumar fram, Nj. 18; meðan mér endask föng til, Eg. 66; en honum endisk eigi til þess líf, BS. i. 77; en er veizlor endusk eigi fyrir fjölmennis sakir, Hkr. ii. 92; ok endisk því þetta hóti lengst, Gísl. 50; meðan ek endumk til, as long as I last, i. e. live, FmS. iv. 292.
enda
3. to end well, do; enda mun þat fám bóndum vel endask at synja mér mægðar, Ísl. ii. 215; ek veit, at þat má honum eigi endask, ef …, Rd. 311; ok öngum skyldi öðrum hans kappa enzk hafa betta nema þér, FaS. i. 104; segir honum eigi ella endask mundu, FmS. iv. 143.
enda
III. imperS. in the phrase, sögu endar, endar þar sögu frá honum, it ends the tale, i. e. the tale is ended, Ld. 50: in mod. usage Icel. can say, saga endar, sögu endar, and saga endast, here the story ends.

Mulig runeindskrift i yngre futhark:ᛁᚾᛏᛅ
Yngre futhark runer blev brugt fra det 8. til det 12. århundrede i Skandinavien og deres oversøiske bosættelser

Forkortelser brugt:

A. S.
Anglo-Saxon.
conj.
conjunction.
Engl.
English.
etc.
et cetera.
f.
feminine.
Germ.
German.
gl.
glossary.
Hel.
Heliand.
Icel.
Iceland, Icelander, Icelanders, Icelandic.
l.
line.
m.
masculine.
n.
neuter.
S.
Saga.
Scandin.
Scandinavia, Scandinavian.
Ulf.
Ulfilas.
cp.
compare.
id.
idem, referring to the passage quoted or to the translation
subj.
subjunctive.
v.
vide.
viz.
namely.
indic.
indicative.
freq.
frequent, frequently.
mod.
modern.
e. g.
exempli gratia.
ellipt.
elliptical, elliptically.
v. l.
varia lectio.
l. c.
loco citato.
metaph.
metaphorical, metaphorically.
i. e.
id est.
impers.
impersonal.
pers.
person.

Værker & Forfattere citeret:

Eb.
Eyrbyggja Saga. (D. II.)
Eg.
Egils Saga. (D. II.)
Fb.
Flateyjar-bók (E. I.)
Fms.
Fornmanna Sögur. (E. I.)
Grág.
Grágás. (B. I.)
Edda
Edda. (C. I.)
Mork.
Morkinskinna. (E. I.)
Nj.
Njála. (D. II.)
Vápn.
Vápnfirðinga Saga. (D. II.)
Sks.
Konungs Skugg-sjá. (H. II.)
Ld.
Laxdæla Saga. (D. II.)
Bs.
Biskupa Sögur. (D. III.)
Fs.
Forn-sögur. (D. II.)
Hom.
Homiliu-bók. (F. II.)
Niðrst.
Niðrstigningar Saga. (F. III.)
Rb.
Rímbegla. (H. III.)
Gísl.
Gísla Saga. (D. II.)
Hkr.
Heimskringla. (E. I.)
Fas.
Fornaldar Sögur. (C. II.)
Rd.
Reykdæla Saga. (D. II.)
➞ Se alle citerede værker i ordbogen

Back