Jörð
Fornnordisk Ordbok - jörð
Betydelsen av det fornnordiska ordet "jörð" (eller jǫrð)
Enligt Cleasby & Vigfussons fornnordisk-engelska ordbok:
Fornnordiskt ord jörð kan betyda:jörð
- jörð (jǫrð)
- f., gen. jarðar; dat. jörðu, mod. also jörð; pl. jarðir; in old writers dat. and acc. are carefully distinguished; in mod. prose and conversation the apocopated dative is mostly used, whereas the poets use either form, as is most convenient for the flow of the verse and the metre, as in the Passion hymns,
- jörð (jǫrð)
- α. the full form; og hindra gjörðu, | Guðs dýrðarljós svo lýsi mér á lifandi manna jörðu, 9. 9; merk að úr jörðu mátti ei neinn, 46. 10; hróp og háreysti gjörðu … | kringum krossinn á jörðu, 39. 7; nakinn Jesum á jörðu … | með heiptar sinni hörðu, 33. 4; Lausnarinn niðr á jörðu, 34. 1; blóðsveitinn þinn eg bið mér sé, | blessan og vernd á jörðunni, 3. 12; eins hér á jörðu upp frá því, 21. 10; þó leggist lík í jörðu … | hún mætir aldrei hörðu, Hallgr.
- jörð (jǫrð)
- β. the apocopated form; en Jesú hlýðni aptr hér, allri jörð blessan færir, PasS. 24. 6; heiðr, lof, dýrð á himni og jörð | hjártanleg ástar þakkar-gjörð, 3. 18; þó heiðarleg sé hér á jörð | holdi útvaldra líkför gjörð, 49. 14; ef hér á jörð er hróp og háð, 14. 16; hvað göra þeir sem hér á jörð | hafa að spotti Drottins orð, 10: [Goth. airþa; A. S. eorde; Hel. ertha; old Scot. yearthe; Engl. earth: O. H. G. erda; Germ. erde; Dutch aarde; Fris. irth; Swed.-Dan. jord.]
- jörð (jǫrð)
- A. The earth; jörð ok himin, Nj. 194; jörð ok upphimin, Vsp. 3; jörð iðja-græna, 58; íllt er á jörð of orðit, Glúm. (in a verse), Hm. 138, and prose passim; jarðar yfirbragð er böllótt, Rb. 460, 465; jarðar bugr, böllr, hringr, hvel, mynd, endi, bygð, the earth’s bight, ball, ring, wheel, shape, end, habitation, 440, 466, 472: for the mythol. genesis of the earth see Vsp. l. c., Vþm. 20, 21, Gm. 40: as a mythical goddess, the Earth was daughter of Ónar (Ónars-dóttir) and Nótt (the night), and sister of Day on the mother’s side, Edda 7: Thor was the Earth’s son, Jarðar-sonr, m., Haustl.
- jörð (jǫrð)
- II. the surface of the earth, earth; falla til jarðar, Nj. 64; koma til jarðar, to throw down, FmS. v. 348; falla frjáls á jörð, n. G. l. i. 32, Grág. ii. 192; á jörðu ok í jörðu, Finnb. 290; bíta gras af jörðunni, FmS. xi. 7; skeðja jörðu, K. Þ. K. 22; jörð eða stein, SkS. 88; erja jörð, to ‘ear’ the earth, plough, Rb. 100; flestir menn séru jarðir sínar, FmS. i. 92: jarðar aldin, ávöxtr, blómi, dupt, dust, dýr, kvikendi, skriðdýr, etc., the earth’s fruit, produce, blossom, dust, deer, beasts, reptiles, etc., H. E. ii. 188, Grág. ii. 347, Ver. 17, FaS. iii. 669, SkS. 527, 628, Stj. 18, 77.
- jörð (jǫrð)
- 2. pasture; görði kulda mikla með snjóum ok íllt til jarðar, Grett. 91 A; taka til jarðar, to graze, Skm. 15: freq. in mod. usage, góð jörð, lítil jörð, jarð-leysi, jarð-laust, jarð-bann, q. v.
- jörð (jǫrð)
- 3. mould, Lat. humus; jörð sú er á innsigli er lögð, Lækn. 472: soil, sand-jörð, sandy soil; leir-jörð, clayey soil, etc.
- jörð (jǫrð)
- COMPDS: jarðarber, jarðarför, jarðarmegin, jarðarmen.
- jörð (jǫrð)
- B. Land, an estate, very freq. in Icel., answering to Norse bol, Dan. gaard; thus, túlf, tuttugu, sextíu, … hundraða jörð, land of twelve, twenty, sixty, … hundreds value; byggja jörð, to lease a farm; búa á jörð, to live on a farm; leigja jörð, to hold land as a tenant (leigu-liði); góð bú-jörð, good land for farming; harðbala-jörð, barren, bad land; plógs-jörð, land yielding rare produce, eider-down or the like; land-jörð, an inland estate, opp. to sjóvar-jörð, land by the sea side; Benedikt gaf sira Þórði jarðir út á Skaga hverjar svá heita …, Dipl. v. 27.
- jörð (jǫrð)
- COMPDS: jarðar-, sing. or jarða-, pl.: jarðarbrigð, jarðarbygging, jarðareigandi, jarðarhefð, jarðarhelmingr, jarðarhundrað, jarðarhöfn, jarðarflag, jarðarkaup, jarðarleiga, jarðarlýsing, jarðarmark, jarðamat, jarðamáldagi, jarðarmáli, jarðarmegin, jarðarpartr, jarðarrán, jarðarreitr, jarðaskeyting, jarðarskipti, jarðaskipti, jarðarspell, jarðatal, jarðarteigr, jarðarusli, jarðarverð, jarðarvígsla, jarðarþjófr.
Ortografi: Cleasby & Vigfussons bok använde bokstaven ö för att representera den ursprungliga fornnordiska vokalen ǫ. Därför kan jörð vara mer korrekt skrivet som jǫrð.
Möjlig runinskrift i yngre futhark:ᛁᚢᚱᚦ
Yngre futhark-runor användes från 800- till 1200-talet i Skandinavien och deras utländska bosättningar
Förkortningar som används:
- acc.
- accusative.
- dat.
- dative.
- f.
- feminine.
- gen.
- genitive.
- l.
- line.
- mod.
- modern.
- n.
- neuter.
- pl.
- plural.
- A. S.
- Anglo-Saxon.
- Dan.
- Danish.
- Engl.
- English.
- Fris.
- Frisian.
- Germ.
- German.
- gl.
- glossary.
- Goth.
- Gothic.
- Hel.
- Heliand.
- m.
- masculine.
- O. H. G.
- Old High German.
- S.
- Saga.
- Scot.
- Scottish.
- Swed.
- Swedish.
- l. c.
- loco citato.
- mythol.
- mythology, mythologically.
- etc.
- et cetera.
- L.
- Linnæus.
- s. v.
- sub voce.
- v.
- vide.
- freq.
- frequent, frequently.
- q. v.
- quod vide.
- Lat.
- Latin.
- Icel.
- Iceland, Icelander, Icelanders, Icelandic.
- opp.
- opposed.
- sing.
- singular.
Verk & författare citerade:
- Hallgr.
- Hallgrímr Pétrsson.
- Pass.
- Passiu-Sálmar.
- Edda
- Edda. (C. I.)
- Glúm.
- Víga-Glúms Saga. (D. II.)
- Gm.
- Grímnis-mál. (A. I.)
- Haustl.
- Haustlöng. (A. I.)
- Hm.
- Hává-mál. (A. I.)
- Nj.
- Njála. (D. II.)
- Rb.
- Rímbegla. (H. III.)
- Vsp.
- Völuspá. (A. I.)
- Vþm.
- Vafþrúðnis-mál. (A. I.)
- Fas.
- Fornaldar Sögur. (C. II.)
- Finnb.
- Finnboga Saga. (D. V.)
- Fms.
- Fornmanna Sögur. (E. I.)
- Grág.
- Grágás. (B. I.)
- H. E.
- Historia Ecclesiastica Islandiae. (J. I.)
- K. Þ. K.
- Kristinn-réttr Þorláks ok Ketils = Kristinna-laga-þáttr. (B. I.)
- N. G. L.
- Norges Gamle Love. (B. II.)
- Sks.
- Konungs Skugg-sjá. (H. II.)
- Stj.
- Stjórn. (F. I.)
- Ver.
- Veraldar Saga. (E. II.)
- Grett.
- Grettis Saga. (D. II.)
- Skm.
- Skírnis-mál. (A. I.)
- Lækn.
- Lækninga-bók. (H. V.)
- Dipl.
- Diplomatarium. (J. I.)