Hönd
Norrøn Ordbok - hönd
Betydning av det norrøne ordet "hönd" (eller hǫnd)
Som definert av Cleasby & Vigfusson norrøn-engelsk ordbok:
Det norrøne ordet hönd kan bety:hönd
- hönd (hǫnd)
- f., gen. handar, dat. hendi, acc. hönd, pl. hendr, mod. proncd. höndur, gen. handa; [Goth. handus; A. S. and Engl. hand; O. H. G. hant; Germ. hand; Dan. haand; Swed. hand]:—a hand; beit höndina þar er nú heitir úlfliðr, Edda 17; armleggir, handleggir ok hendr, Anecd. 6; kné eðr hendi, Grág. ii. 8; ganga á höndum, FmS. vi. 5; með hendi sinni, K. Þ. K. 5 new Ed.; taka hendi á e-u, to touch with the hand, FmS. x. 110; taka höndum um háls e-m, Nj. 10; hvítri hendi, Hallfred; hafa e-t í hendi, to hold in hand, wield, Eg. 297, Nj. 84, 97, 255; hrjóta ór hendi e-m, FmS. xi. 141; hafa fingrgull á hendi, Nj. 146; handar-högg, FmS. xi. 126, FaS. ii. 459; sjá ekki handa sinna skil (deili), not to be able to see one’s hands, of a dense fog.
- hönd (hǫnd)
- 2. the arm and hand, the arm, like Gr. χείρ, Nj. 160, 253; á hendi heitir alnbogi, Edda 110; hendr til axla, FaS. i. 160; leggir handa ok fóta, Magn. 532; hönd fyrir ofan úlnlið, Nj. 84; hafa hring á hendi, of an arm-ring, Nj. 131; hring á hægri hendi fyrir ofan ölnboga, FmS. iv. 383:—the arm and arm-pit, ná, taka undir hönd (arm-pit) e-m, Gþl. 380; var eigi djúpara en þeim tók undir hendr, the water reached to their arm-pits, Ld. 78; taka undir hönd sér, to take hold under one’s arms, Eg. 237, Nj. 200; sjá undir hönd e-m, FaS. ii. 558; renna undir hendr e-m, to backspan one, Háv. 40, 41; þykkr undir hönd, stout, Ld. 272.
- hönd (hǫnd)
- 3. metaph. handwriting, hand; rita góða hönd, to write a good hand; snar-hönd, running hand, italics.
- hönd (hǫnd)
- II. the hand, side; hægri hönd, the right hand; vinstri hönd, the left hand; á hvára hönd, on either hand, each side, Landn. 215; á vinstri hönd, Nj. 196; á hægri hönd; á tvær hendr, on both hands or sides, Ísl. ii. 368, FaS. i. 384; á báðar hendr, Grág.; hvat sem á aðra hönd ber, whatsoever may happen; á aðra hönd … en á aðra, Ld. 46; til hvárigrar handara, FmS. x. 313; til annarrar handar, Nj. 50, 97; til sinnar handar hvárr, 140; til beggja handa, Eg. 65; til ýmsa handa, BS. i. 750; þver-hönd, a hand’s breadth; örv-hönd.
- hönd (hǫnd)
- III. sayings and phrases referring to the hand:
- hönd (hǫnd)
- 1. sayings; sjálfs hönd er hollust, one’s own hand is best, i. e. if you want to have a thing well done, do it yourself, Glúm. 332, Ó. H. 157; blíð er bætandi hönd, blessed is the mending hand; gjörn er hönd á venju, Grett. 150, Nj. (in a verse), and Edda (Ht. 26); margar hendr vinna létt verk; fiplar hönd á feigu tafli; betri ein kráka í hendi en tvær á skógi, Ld. 96; skamma stund verðr hönd höggvi fegin, see högg.
- hönd (hǫnd)
- 2. phrases; drepa hendi við, to refuse, Nj. 71; halda hendi yfir e-m, to hold one’s hand over, protect, 266, Fbr. 22, Anecd. 14; taka e-n höndum, to take hold with the hands, seize, capture, FmS. x. 314, Nj. 265, passim; eiga hendr sínar at verja, to act in self-defence, 84, 223; hefja handa, to lift the hands, stir for action, 65, Ld. 262; bera hönd fyrir höfuð sér, to put one’s hand before one’s head, stand on one’s guard, defend oneself; vera í hers höndum, óvina höndum, to be in a state of war, exposed to rapine; vera í góðum höndum, vina-höndum, góðra manna höndum, to be in good hands, among friends.
- hönd (hǫnd)
- β. læknis-hendr, ‘leech hands,’ healing hands; pains and sickness were believed to give way to the magical touch of a person gifted with such hands, Sdm. 4, Magn. S. Góða ch. 36 (FmS. vi. 73), cp. Rafns S. ch. 2; hönd full, a handful, FmS. ii. 302, vi. 38, viii. 306; fullar hendr fjár, hands full of gold:—kasta hendinni til e-s, to huddle a thing up; með harðri hendi, with hard hand, harshly, rudely; með hangandi hendi, with drooping hand, slothfully; fegins hendi, with glad hand, joyfully; sitja auðum höndum, to sit with empty hands, sit idle; but með tómar hendr, empty-handed, portionless, Thom.:—láta hendr standa fram úr ermum, to work briskly; víkja hendi til e-s (handar-vik), to move the hand to do a thing; það er ekki í tveim höndum að hafa við e-n, of double handed (i. e. faltering) half measures, when the one hand undoes what the other has done; kann ek þat sjá at ekki má í tveim höndum hafa við slíka menn, Band. 3; láta hönd selja hendi, of a ready bargain; láta e-t ganga hendi firr, to let go out of one’s hands, lose, Ld. 202; ok lét sér eigi hendi firr ganga, and never lost sight of him, 656 ii. 4; e-m fallask hendr, to be discomfited, lose one’s head (see falla); leggja görva hönd á allt, to be a ready hand, adept in everything, Thom. 300 (see göra f. 2); taka í hönd e-m, to join hands, Nj. 3; takask í hendr, to join, shake hands, Grág. ii. 80; leggja hendr saman, id., Gþl. 18,—of shaking hands as symbolical of a bargain, see the compds hand-lag, hand-festi, handa-band; eiga, taka, jöfnum höndum, to own, take with even hands, i. e. in equal shares, Grág. i. 171, ii. 66, Hkr. i. 318; vinna jöfnum höndum, to work even-handed, to help one another; e-m eru mislagðar hendr, one’s hands are amiss, when bad work is done by one from whom better was expected; honum hafa verið mislagðar hendr, etc.
- hönd (hǫnd)
- B. metaph. usages:
- hönd (hǫnd)
- I. dat., sverja sér af hendi, to forswear, FmS. vii. 176; færa af höndum sér, to dismiss, Grág. i. 248; hefjask af höndum e-m, FmS. xi. 59:—af hendi e-s, on one’s behalf, part, Landn. 154; af hendi Hákonar, FmS. i. 20, iv. 118; af hendi landsmanna, ix. 359; af sinni hendi, of one’s own hand, for one’s own part, Grág. i. 392; reiða, greiða, gjalda, inna af hendi or höndum, to discharge, pay off, FmS. vii. 230, Nj. 146, 190, 232, 239, 257, 281, Grág. i. 82, ii. 374; selja, láta af hendi (höndum), to part with, dismiss, Nj. 186, 231, FmS. vii. 173, Rb. 12; líða af hendi, to pass, of time, Ísl. ii. 144, FmS. iv. 83: koma, bera at hendi, to happen, Nj. 71, 177: at hendi, as adv. in turn; hvern at hendi, each in turn, FmS. i. 150: þar næst Gunnarr, þá Loðinn, þá hverr at hendi, Nj. 140; hverr segir at hendi þat er frá honum hefir stolit verit, Mar.: felask á hendi e-m, to be under one’s charge, protection, Nj. 201, BS. i. 167, 173. vera e-m á hendi, id., FmS. vii. 243; vera bundinn á hendi e-m, Sturl. i. 57: hafa e-t á höndum (hendi), to have a thing in hand, of duty, business to be done, Grág. i. 38; eiga ferð á höndum, Ld. 72; hvat er þér á höndum, what hast thou in hand? for what art thou concerned, distressed? Nj. 133, Ld. 270; ella eru þér stórir hlutir á höndum, FmS. vii. 30; ef honum væri ekki á höndum, if he had nothing in hand, if his hands were free, Ld. 42: eiga e-t fyrir hendi (höndum), to have in hand (duty, business, engagement), FaS. ii. 557; farvegr langr fyrir hendi, FmS. xi. 316; tveir kostir fyrir höndum, Nj. 264, Grág. i. 279; hafa sýslu fyrir höndum, Ísl. ii. 344; eiga vandræði fyrir höndum, Ld. 4; eiga gott fyrir höndum, Hkr. iii. 254: vera í hendi, to be at hand, within reach, at one’s disposal, in one’s power; hann er eigi í hendi, FmS. vi. 213; þat er eigi í hendi, ‘tis no easy matter, v. l.; hafa raun (evidence) í hendi, BS. i. 708; hafa ráð e-s í hendi sér, Ld. 174, FaS. i. 260; hafa vel, ílla í höndum, to behave well, badly, Ísl. ii. 387, Eg. 158; varð honum þat vel í höndum, 50: hafa e-t með höndum (fé, auðæfi, embætti, etc.), to have in hand, manage, discharge, Grág. ii. 389, GrEg. 25, Stj. 248, Hkr. iii. 131; to design, hafa ráð, stórræði með höndum, 623. 51: hljóta undan hendi e-s, from one, at one’s hands, FaS. i. 365: undir höndum, eigi lítill undir höndum, not a small man to handle, FmS. vii. 17; vera undir höndum e-m, to be under or in one’s hands, under one’s protection, in one’s power, SkS. 337, FmS. i. 7, 13; sitja undir hendi e-m, Hkr. i. 166,—um hendr, FmS. iv. 71, is prob. an error = undir hendi.
- hönd (hǫnd)
- 2. absol., annarri hendi, on the other hand, FmS. vii. 158; en annarri hendi vildu þeir gjarna veita konungi hlýðni, ix. 258.
- hönd (hǫnd)
- II. acc., with prepp.; á hönd, á hendr, against; höfða sök, lýsa vígi (etc.) á hönd e-m, to make a suit … against, Grág. i. 19, Nj. 86, 87, 98, 99, 101, 110, 120, 230; hyggja e-t á hendr e-m, to lay a thing to a person’s charge, Hom. 115; reynask á hendr e-m, to have a charge brought home to one, FmS. xi. 76; snúa vanda á hendr e-m, to throw the responsibility upon …, Nj. 215; færa, segja stríð á hendr e-m, to wage, declare war against one; fara geystr á hendr e-m, to rage against, FmS. vii. 230; færask e-t á hendr, to undertake, Nj. 126; ganga á hönd e-m, to vex one, 625. 33; sótt elnar á hendr e-m, Eg. 126; leggja e-t á hendr e-m, to lay (a burden) on one’s hands, FmS. xi. 98; in a good sense, ganga á hönd, to pay homage to, submit, Ó. H. 184; dreif allt fólk á hönd honum, submitted to him, filled his ranks, FmS. i. 21; bjargask á sínar hendr, by one’s own handwork, Vápn. 28; (for at hönd, Grág. i. 135, read á hönd): selja, fá, gefa e-t í hönd, hendr e-m, to give into one’s hands, hand over; selja sök í hönd e-m (handsöl), Grág. ii. 80, Nj. 4, 98, 112, 186; so, halda e-u í hönd e-m, Ísl. ii. 232, FmS. vii. 274; búa í hendr e-m, to make it ready for one, Ld. 130; veiði berr í hendr e-m, Nj. 252; kalla til e-s í hendr e-m, to lay claim to a thing at the hands of another, Ld. 300, Eg. 350, FmS. iv. 222, ix. 424; þegar í hönd, offhand, immediately, BS. i; þá sömu nótt er fór í hönd, the following night, FmS. viii. 397, Glúm. 341; gjalda í hönd, to pay in cash, Vm. 16; veðr óx í hönd, the wind rose higher and higher, Fb. i. 432: undir jafna hönd, equally, Sturl. iii. 243; standa óbrigðiliga undir jafna hönd, Dipl. v. 26: væra hægt um hönd, to be easy in hand, Nj. 25; þegar eg vil er hægt um hönd, heima á Fróni að vera, Núm. 1. 10; but mér er e-t um hönd, it is awkward, costs trouble: hafa við hönd sér, to keep at hand, FmS. x. 264; tóku konur manna ok dætr ok höfðu við hönd sér viku, Grett. 97; hafa e-t við höndina, to have it at hand.
- hönd (hǫnd)
- III. gen., with prepp.; til handa e-m, into one’s hands; fara Guði til handa, to go into God’s hands, BlaS. 51; ganga til handa e-m, to put oneself in another’s hands, submit to him, Rb. 404, Eg. 12, FmS. vii. 234, FaS. ii. 522; ef þat berr þér til handa, if it befalls thee, i. 135; þá skömm kýs ek mér eigi til handa, I will not have that shame at my door, Nj. 191: for one, on one’s behalf, biðja konu til handa e-m, 120, 180, Grág. i. 353; í þeirri bæn er hann orti oss til handa, for its, for our use, our sake, 655 i. 2; hann hélt fénu til handa Þrándi, Landn. 214, Nj. 151; safnar konungr liði (til) handa Oddi, FaS. ii. 553; til handa Þorkatli, FS.
- hönd (hǫnd)
- β. dropping the prep. til; mikit fé handa honum, Rd. 195 (late MSS.): whence, handa has become an adverb with dat., handa e-m, for one, Lat. alicui, which is freq. in mod. usage.
- hönd (hǫnd)
- 2. adverbial; allra handa, Dan. allehaande, of every kind; allra handa árgæzka, Edda (pref.); allra handa ganganda fé, Þórð. 51 new Ed.; fjögurra handa, of a fourfold kind, H. E. i. 525.
- hönd (hǫnd)
- 3. absol., minnar handar, for my part, Ísl. ii. 356; yðvarrar handar, for your part, FmS. ix. 498; hvárrar-tveggju handar, on either hand, Skálda 164; innan handar, within one’s hands, easy, Ld. 112; þótti þeim innan handar falla at taka land þetta hjá sér sjálfum, 210.
- hönd (hǫnd)
- C. COMPDS:
- hönd (hǫnd)
- I. plur., handa-afl, n., Edda, = handafl, p. 237. handa-band, n. a joining or shaking of hands, as a law term = handlag, Dipl. i. 11, iv. 2, Vígl. 23; in plur., BS. (Laur. S.); heilsa, kveðja með handabandi. handa-festi, f. a hold for the hands, FmS. ii. 276. handa-gangr, m. grasping after a thing with all hands, FaS. iii. 345. handa-görvi, f. ‘hand-gear,’ gloves, Sd. 143, Fbr. 139. handa-hóf, n., in the phrase, af handahófi, at random. handa-kenning, f. hand touching, Eluc. 20. handa-klapp, n. a clapping of hands, Skálda 174. handa-læti, n. pl. gestures with the arms, SkS. 116. handar-mál, n., in the phrase, at handarmáli, in heaps; var þá drepit lið hans at handarmáli, FaS. i. 41. handa-saumr, m. tight gloves, BS. ii. 10. handa-síðr, adj. = handsíðr. handa-skil, n. pl., in the phrase, sjá ekki h., not to see one’s own hands, as in the dark, in a dense fog. handa-skol, n. pl. maladroitness; það er allt í handaskolum. handa-skömm, f. shameful work, a scandal; það er mesta h.! handa-staðr, m. the print of the hands. FaS. i. 285. handa-tak, n., -tekt, f., -tekja, u, f. a taking of hands, as a bargain, Háv. 42, H. E. ii. 194, D. n. i. 398. handa-tæki, n. pl. a laying hold, a fight, BS. i. (Laur. S.): a pledging of hands, Dipl. ii. 6, D. n. passim. handa-upphald, n. a lifting the arms, Stj. 296. handa-verk, n. pl. one’s handiwork, doings, n. G. l. i. 76, FmS. vii. 295, Stj. 198; í handaverkum eða bókfræði, 46; handaverk manna, men’s handiwork, BlaS. 47; Guðs h.; ek em þín h., SkS. 610; hans h., FmS. viii. 406.
- hönd (hǫnd)
- II. sing., handar-bak, n. the back of the hand, Sdm. 7. handar-gagn, n. a being ready to the hand; leggja e-t til handargagns, to lay it so as to be ready at hand, Hkr. ii, 158, 249. handar-grip, n. a measure, = spönn, Karl. 481. handar-hald, proncd. handarald, n. a handle, FaS. ii. 355. handar-jaðarr, m. the hand’s edge; in the phrase, vera undir handar-jaðri e-s, to be in one’s hands, in one’s power, Fær. 201. handar-kriki, a, m. ‘hand’s-creek,’ the arm-pit, Eg. 396, FmS. vi. 348, Sturl. ii. 37. handar-mein, n. a sore in the hand, BS. i. 115, 187, Sturl. ii. 177. handar-stúfr, m. a ‘hand-stump,’ stump of the arm, the hand being hacked off, FmS. x. 258, xi. 119. handar-vani, a, m. maimed in hand, Hm. 70, Matth. xviii. 8. handar-veif, n., í handarveifi, in a ‘wave of the hand,’ in a moment. handar-vik, n. the hands’ reach, movement, work; lítið handarvik, a small work. handar-væni, a, m. want of hands (?), Hm. 72.
- hönd (hǫnd)
- ☞ For the compds in hand- see pp. 237, 238.
Ortografi: Cleasby & Vigfusson-boken brukte bokstaven ö for å representere den opprinnelige norrøne vokalen ǫ. Derfor kan hönd mer nøyaktig skrives som hǫnd.
Mulig runeinnskrift i yngre futhark:ᚼᚢᚾᛏ
Yngre futhark-runer ble brukt fra 8. til 12. århundre i Skandinavia og deres oversjøiske bosetninger
Forkortelser brukt:
- acc.
- accusative.
- A. S.
- Anglo-Saxon.
- Dan.
- Danish.
- dat.
- dative.
- Engl.
- English.
- f.
- feminine.
- gen.
- genitive.
- Germ.
- German.
- gl.
- glossary.
- Goth.
- Gothic.
- l.
- line.
- m.
- masculine.
- mod.
- modern.
- n.
- neuter.
- O. H. G.
- Old High German.
- pl.
- plural.
- proncd.
- pronounced.
- S.
- Saga.
- Swed.
- Swedish.
- Gr.
- Greek.
- v.
- vide.
- metaph.
- metaphorical, metaphorically.
- i. e.
- id est.
- ch.
- chapter.
- cp.
- compare.
- etc.
- et cetera.
- id.
- idem, referring to the passage quoted or to the translation
- adv.
- adverb.
- prob.
- probably.
- v. l.
- varia lectio.
- absol.
- absolute, absolutely.
- freq.
- frequent, frequently.
- Lat.
- Latin.
- pref.
- preface.
- adj.
- adjective.
- L.
- Linnæus.
- plur.
- plural.
- sing.
- singular.
Siterte verk og forfattere:
- Anecd.
- Anecdoton. (H. II.)
- Edda
- Edda. (C. I.)
- Eg.
- Egils Saga. (D. II.)
- Fas.
- Fornaldar Sögur. (C. II.)
- Fms.
- Fornmanna Sögur. (E. I.)
- Grág.
- Grágás. (B. I.)
- K. Þ. K.
- Kristinn-réttr Þorláks ok Ketils = Kristinna-laga-þáttr. (B. I.)
- Nj.
- Njála. (D. II.)
- Gþl.
- Gulaþings-lög. (B. II.)
- Háv.
- Hávarðar Saga. (D. II.)
- Ld.
- Laxdæla Saga. (D. II.)
- Magn.
- Magnús Saga jarls. (E. II.)
- Bs.
- Biskupa Sögur. (D. III.)
- Landn.
- Landnáma. (D. I.)
- Glúm.
- Víga-Glúms Saga. (D. II.)
- Grett.
- Grettis Saga. (D. II.)
- Ht.
- Hátta-tal. (C. I.)
- Ó. H.
- Ólafs Saga Helga. (E. I.)
- Fbr.
- Fóstbræðra Saga. (D. II.)
- Band.
- Banda-manna Saga. (D. II.)
- Hkr.
- Heimskringla. (E. I.)
- Magn. S. Góða
- Magnús Saga Góða. (E. I.)
- Sdm.
- Sigrdrífu-mál. (A. II.)
- Greg.
- Gregory. (F. II.)
- Mar.
- Maríu Saga. (F. III.)
- Rb.
- Rímbegla. (H. III.)
- Sks.
- Konungs Skugg-sjá. (H. II.)
- Stj.
- Stjórn. (F. I.)
- Sturl.
- Sturlunga Saga. (D. I.)
- Dipl.
- Diplomatarium. (J. I.)
- Fb.
- Flateyjar-bók (E. I.)
- Hom.
- Homiliu-bók. (F. II.)
- Vápn.
- Vápnfirðinga Saga. (D. II.)
- Vm.
- Vilkins-máldagi. (J. I.)
- Blas.
- Blasius Saga. (F. III.)
- Fs.
- Forn-sögur. (D. II.)
- Rd.
- Reykdæla Saga. (D. II.)
- H. E.
- Historia Ecclesiastica Islandiae. (J. I.)
- Þórð.
- Þórðar Saga hreðu. (D. V.)
- Skálda
- Skálda. (H. I.)
- D. N.
- Diplomatarium Norvagicum. (J. II.)
- Eluc.
- Elucidarium. (F. II.)
- Laur. S.
- Laurentius Saga. (D. III.)
- N. G. L.
- Norges Gamle Love. (B. II.)
- Sd.
- Svarfdæla Saga. (D. II.)
- Vígl.
- Víglundar Saga. (D. V.)
- Fær.
- Færeyinga Saga. (E. II.)
- Hm.
- Hává-mál. (A. I.)
- Karl.
- Karla-magnús Saga. (G. I.)