Hugr

Fornnordisk Ordbok - hugr

Betydelsen av det fornnordiska ordet "hugr"

Enligt Cleasby & Vigfussons fornnordisk-engelska ordbok:

Fornnordiskt ord hugr kan betyda:hugr

hugr
m., gen. hugar, dat. hugi and hug, pl. hugir; an older form hogr occurs in very old MSS., e. g. hog-gði, 655 xxv. 2, and still remains in the compds hog-vrr etc., see p. 280: [Ulf. hugs = νους, but only once, in EpheS. iv. 17, whereas he usually renders νους etc. by other words, as fraþi, aha, muns; A. S. hyge; Hel. hugi; O. H. G. hugu; Dan. hu; Swed. håg; hyggja, hugga, hyggð, -úð (q. v.) are all kindred words and point to a double final]:—mind, with the notion of thought, answering to Germ. gedanke; hugr er býr hjarta nær, Hm. 94; engi hugr má hyggja, FmS. v. 241; enn er eptir efi í hug mínum, 623. 26; í hug eða verki, in mind or act, FmS. vi. 9; koma e-m í hug, to come into one’s mind, to bethink one, iv. 117, Fb. ii. 120, 325; vera í hug e-m, to be in one’s mind; þat mun þér ekki í hug, thou art not in earnest, Nj. 46, FmS. iv. 143; hafa e-t í hug, to have a thing in mind, intend; renna hug sínum, to run in one’s mind, consider, vii. 19; renna hug or hugum til e-s, Hom. 114; koma hug á e-t, to call to mind, remember, 623. 16; leiða e-t hugum, to consider, SkS. 623; leiða at huga, Skv. 1; ganga, líða, hverfa e-m ór hug, to forget, Ó. H. 157, FmS. vi. 272; snúa hug sínum eptir (at, frá) e-u, to turn one’s mind after (to, from) a thing, iv. 87, Eb. 204; mæla um hug sér, to feign, dissimulate, Fær. 33 new Ed., Hkv. 2. 15, Am. 70; orka tveggja huga um e-t, to be of two minds about a thing, Þjal. 31; orkask hugar á e-t, to resolve, Grett. 207 new Ed.; ef þér lér nokkut tveggja huga um þetta mál, if thou be of two minds about the matter, Odd. 112 new Ed.; ok ljær mér þess hugar (thus emend.) at né einn fái fang af honum, I ween that none will be a match for him, FmS. xi. 96.
hugr
II. denoting mood, heart, temper, feeling, affection; góðr h., a good, kind heart, Hm. 118; íllr h., ill temper, spite, id.; heill h., sincerity,l. 4; horskr h., Hm. 90; í góðum hug, in a good mood, FmS. vi. 110, ix. 500 (v. l.), Stj. 453; in plur., vera í hugum góðum, FaS. i. 441 (in a verse); or simply, í hugum, ‘in one’s mind,’ cheerful, Hkm. 9, Hým. 11; bæði reiðr ok í hugum, both when angry and when glad, Post. 168; í reiðum hug, in angry mood, FmS. vi. 4; í hörðum hug, in hard (sad) mood, distressed, 655 xii. 3; í íllum hug, in evil mood; af öllum hug, from all one’s heart, 686 B. 2 (Matth. xxii. 37), cp. Hm. 125: and adverb., alls hugar, from all one’s heart, Hom. 68; all hugar feginn, Hom. (St.): reynask hugi við, to try one another’s mind, make close acquaintance, Fb. iii. 446; því at hón vildi reynask hugum við hann (examine him), FS. 128; hugir þeirra fóru saman, their minds went together, they loved one another, 138.
hugr
III. denoting desire, wish; leggja hug á e-t, to lay to heart, take interest in, Nj. 46; leggja mikinn hug á um e-t, Eg. 42; leggja allan hug á e-t, Ó. H. 44, 55; leggja lítinn hug á e-t, to mind little, FmS. x. 61; to neglect, 96; leggja hug á konu, to love a woman, FS. 137, Fb. i. 303; leika hugr á e-u, to long, wish for a thing, hón er svá af konum at mér leikr helzt hugr á, FmS. vii. 103, Rd. 254; hugir þínir standa til þess mjök, Hom. 53; e-m rennr hugr til e-s, to have affection for one, Fb. i. 279; e-m er hugr á e-u, to have a mind for a thing, be eager for, have at heart; mér er engi hugr á at selja hann, I have no mind to sell him, FmS. i. 80, iv. 30, vii. 276; er þér nú jammikill hugr á at heyra draum minn sem í nótt? Dropl. 22, Nj. ii.
hugr
2. in plur., personified, almost like fylgja or hamingja, q. v., a person’s ill-will or good-will being fancied as wandering abroad and pursuing their object; for this belief see the Sagas passim, esp. in dreams; þá vakti Torfi mik, ok veit ek víst, at þetta eru manna hugir, Háv. 55; þetta eru íllra manna hugir til þín, Þórð. 65; hvárt syfjar þik, Járnskjöldr faðir? Eigi er, Járndís dóttir, liggja á mér hugir stórra manna, art thou sleepy, father? Not so, daughter, but the minds of mighty men weigh upon me, Fb. i. 258: popular sayings referring to the travelling of the mind, e. g. fljótr sem hugr manns, swift as thought (Germ. gedankenschnell), cp. the tale of the race of Hugi and Thjalfi, Edda, and of Odin’s ravens Hugin and Munin.
hugr
IV. with the notion of foreboding; svá segir mér hugr um, ‘so says my mind to me,’ I forebode, FS. 127; kveðsk svá hugr um segja, sem konungr myndi úmjúklega taka því, Ó. H. 51; kvað sér ílla hug sagt hafa um hennar gjaforð, her wedlock had boded him evil, Ísl. ii. 19; en kvaðsk þó úvíst hugr um segja, hver …, i. e. he had little hope, how …, Fb. i. 360; e-m býðr e-t í hug, it bodes one, Ísl. ii. 32; bauð konungi þat helzt í hug, at …, Ó. H. 195, Eg. 21 (see bjóða IV); göra sér í hug, to imagine, FmS. viii. 338; telja sér í hug, id., Fb. ii. 322, Eb. 204.
hugr
V. denoting courage; hugr ræðr hálfum sigri, a stout heart is half the battle, a saying, FmS. vi. 429 (in a verse); hugr ok áræði, Stj. 71; með hálfum hug, half-heartedly, faintly; með öruggum hug, fearlessly; herða huginn, Eg. 407, Ó. H. 241; engi er hugr í Dönum, Hkr. i. 338; treysta hug sínum, Odd. 112 new Ed.; hugar eigandi, bold, FaS. i. 522 (in a verse), Korm. 200; bregðask at hug, Þórð. 48; þat segi þér, at mér fylgi engi hugr, FmS. vii. 297; engi hugr mun í vera, Glúm. 356, passim.
hugr
VI. COMPDS: hugarangr, hugarbeiskleikr, hugarbót, hugarburðr, hugarekki, hugarfar, hugarfýst, hugarglöggr, hugargóðr, hugarhræring, hugarhvarf, hugarkraptr, hugarlátliga, hugarlund, hugarótti, hugarreikan, hugarspeki, hugarstyrkr, hugarstyrkt, hugarválað, hugarvíl, hugaræði.
hugr
B. COMPDS: hugást, hugblauðr, hugbleyði, hugblíðr, hugboð, hugboðit, hugborð, hugborg, hugbót, hugbrigðr, hugdirfð, hugdirfl, hugdjarfr, hugdyggr, hugfallast, hugfastliga, hugfastr, hugfár, hugfeldr, hugfesta, hugfróun, hugfró, hugfullr, huggóðr, huggæði, hughraustr, hughreysta, hughreysti, hughryggr, hughvarf, hughægr, hugkvæmi, hugkvæmiligr, hugkvæmr, huglauss, hugleggja, hugleiða, hugleiðing, huglétt, hugléttir, hugleikit, hugleysa, hugleysi, huglítill, hugljúfi, hugljúfr, hugmaðr, hugmannliga, hugmóðr, hugmynd, hugprúðr, hugprýði, hugrakkr, hugraun, hugreifr, hugrekki, hugrenning, hugreynandi, hugró, hugrúnar, hugsjó, hugsjón, hugsjúkr, hugskot, hugsnjallr, hugsótt, hugspakligr, hugspakr, hugspeki, hugspæi, hugsteinn, hugsterkr, hugstiginn, hugstoltr, hugstórr, hugstyrkr, hugstæðr, hugsvala, hugsvalan, hugsvinnr, Hugsvinnsmál, hugsýki, hugsýkja, hugtregi, hugtrúr, hugveikr, hugvekja, hugvit, hugvitr, hugvitsmaðr, hugværr, hugþekkliga, hugþekkr, hugþokkaðr, hugþokkan, hugþokki, hugþótti, hugþungt.
hugr
II. in pl. in a few words, mostly poëtical: hugum-prúðr, adj. = hugprúðr; Hjálmarr inn h., a nickname, FaS. hugum-sterkr, -stórr, -strangr, adj. = hugstórr, etc., Hkv. 1. 1, Korm., Jd. 38, FaS. i. 418.

Möjlig runinskrift i yngre futhark:ᚼᚢᚴᚱ
Yngre futhark-runor användes från 800- till 1200-talet i Skandinavien och deras utländska bosättningar

Förkortningar som används:

A. S.
Anglo-Saxon.
Dan.
Danish.
dat.
dative.
e. g.
exempli gratia.
etc.
et cetera.
f.
feminine.
gen.
genitive.
Germ.
German.
Hel.
Heliand.
l.
line.
m.
masculine.
n.
neuter.
O. H. G.
Old High German.
pl.
plural.
q. v.
quod vide.
S.
Saga.
s. v.
sub voce.
Swed.
Swedish.
Ulf.
Ulfilas.
v.
vide.
adverb.
adverbially.
cp.
compare.
id.
idem, referring to the passage quoted or to the translation
plur.
plural.
v. l.
varia lectio.
esp.
especially.
i. e.
id est.
adj.
adjective.

Verk & författare citerade:

Am.
Atla-mál. (A. II.)
Eb.
Eyrbyggja Saga. (D. II.)
Fb.
Flateyjar-bók (E. I.)
Fms.
Fornmanna Sögur. (E. I.)
Fær.
Færeyinga Saga. (E. II.)
Grett.
Grettis Saga. (D. II.)
Hkv.
Helga-kviða Hundingsbana. (A. II.)
Hm.
Hává-mál. (A. I.)
Hom.
Homiliu-bók. (F. II.)
Nj.
Njála. (D. II.)
Odd.
Stjörnu-Odda draumr. (D. V.)
Ó. H.
Ólafs Saga Helga. (E. I.)
Sks.
Konungs Skugg-sjá. (H. II.)
Skv.
Sigurðar-kviða. (A. II.)
Þjal.
Þjalar-Jóns Saga. (G. III.)
Fas.
Fornaldar Sögur. (C. II.)
Fs.
Forn-sögur. (D. II.)
Hkm.
Hákonar-mál. (A. III.)
Hým.
Hýmis-kviða. (A. I.)
Post.
Postula Sögur. (F. III.)
Sól.
Sólarljóð. (A. III.)
Stj.
Stjórn. (F. I.)
Dropl.
Droplaugar-sona Saga. (D. II.)
Eg.
Egils Saga. (D. II.)
Rd.
Reykdæla Saga. (D. II.)
Edda
Edda. (C. I.)
Háv.
Hávarðar Saga. (D. II.)
Þórð.
Þórðar Saga hreðu. (D. V.)
Glúm.
Víga-Glúms Saga. (D. II.)
Hkr.
Heimskringla. (E. I.)
Korm.
Kormaks Saga. (D. II.)
Jd.
Jómsvíkinga-drápa. (A. III.)
➞ Se alla verk som citeras i ordboken

Back