Tré
Fornnordisk Ordbok - tré
Betydelsen av det fornnordiska ordet "tré"
Enligt Cleasby & Vigfussons fornnordisk-engelska ordbok:
Fornnordiskt ord tré kan betyda:tré
- tré
- n., gen. trés, dat. acc. tré; pl. tré, gen. trjá; spelt treo, Stj. 14, 74, Barl. 138; dat. trjám; with the article tré-it, mod. tréð; [Ulf. triu = ξύλον; A. S. treow; Engl. tree; Dan. træ; Swed. trä, träd, the d representing the article; in Germ. this word is lost, or only remains in compds, see apaldr]:—a tree, Lat. arbor; askrinn er allra trjá mestr, Edda 10; hamra, hörga, skóga, vötn, tré ok öll önnur blót, FmS. v. 239; höggva upp tré, Gullþ. 50; rætr eins trés, FmS. x. 219; höggva tré í skógi, Grág. ii. 296, Glúm. 329; milli trjá tveggja, 656 B. 4; lauf af tré, FS. 135; barr af limum trés þess, er …, Edda; tvau tré, Ask ok Emblu, id.; ymr it aldna tré, Vsp.: of trees used as gallows, ef ek sé á tré uppi, váfa virgil-ná, Hm. 158; skolla við tré, FmS. vii. (in a verse); cp. the Swed. allit. galge ok gren: hence of the cross, 655 xvi. A. 2, FmS. vi. 227, Vídal. passim; and so in mod. eccl. writerS. Sayings, eigi fellr tré við it fyrsta högg, the tree falls not at the first stroke, Nj. 224; falls er ván at fornu tré, of a person old and on the verge of the grave, Ísl. ii. 415; tré tekr at hníga ef höggr tág undan, Am. 69.
- tré
- II. wood (= Lat. lignum); hann sat á tré einu, FmS. i. 182; tré svá mikit at hann kemr því eigi ór flæðar-máli, Grág. ii. 351; at þar ræki tró sextugt … súlur er hann let ór trénu göra, Gísl. 140.
- tré
- 2. the mast of a ship; ok skyldi standa tréit, FmS. ix. 301; æsti storminn svá at sumir hjoggu tréin, x. 136; lét hann eigi setja hæra enn í mitt tré, Orkn. 260; viti hafði brenndr verit, ok var brunnit mjök tréit, Finnb. 232; á skipi Munans brotnaði tréit, FmS. viii. 209, (siglu-tré = mast.)
- tré
- 3. a tree, rafter, beam; sax eðr saxbönd, hvert tré þeirra er missir, n. G. l. i. 100; ok ef hús fellr niðr, þá skal ekki tré af elda, 240; þver-tré, a cross-tree, Nj. 201, 202.
- tré
- 4. the seat of a privy; gengr til kamars eðr setzk á tré, Grág. ii. 119.
- tré
- B. IN COMPDS, made of wood. tré-bolli, a, m. a wooden bowl, Vm. 110. tré-borg, f. a ‘tree-burgh,’ wood-fort, Eg. 244, FmS. viii. 113. tré-bót, f. as a nickname, Sturl. tré-brú, f. a wooden bridge, Þjal. 53. tré-drumbr, m. a drum of wood, log, FmS. vi. 179, v. l. tré-fótr, m. a wooden leg, Eb. 66, BS. i. 312; the phrase, ganga á tréfótum, to go on wooden legs, of a thing in a tottering, bad state, Fb. ii. 300; það gengr allt á tréfótum. tré-guð, n. wooden idols, MS. 4. 68. tré-hafr, m. a wood-goat, Fb. i. 320. tré-hús, n. a wooden house, FmS. vii. 100, D. n. ii. 152. tré-hválf, n. a wooden ceiling, BS. i. 251. tré-höll, f. a wooden hall, FmS. ix. 326. tre-kastali, a, m. = treborg, SkS. 423. tré-kefli, n. a wooden stick, Orkn. 150, Sturl. i. 15. tré-ker, n. a wooden vessel, Stj. 268, Karl. 546. tré-kirkja, u, f. a wooden church, FmS. xi. 271, Hkr, ii. 180. tré-kross, m. a wooden cross, Vm. 38. tré-kumbr (tré-kubbr), m. a log, Barl. 165. tré-kylfa, u, f. a wooden club, Sturl. i. 15. tré-kyllir, m. a ‘wood-bag,’ name of a ship, Grett., whence Trékyllis-vík, f. a local name. tré-köttr, m. a ‘wooden cat,’ a mouse-trap, mod. fjala-köttr; svá veiddr sem mús undir tréketti, Niðtst. 106. tré-lampr, m. a wooden lamp, Ám. 51, Pm. 108, tré-laust, n. adj. treeless, Karl. 461. tre-lektari, a, m. a wooden reading-desk, Pm. 6. tré-ligr, adj. of wood, Mar. tré-lurkr, m. a wood-cudgel, Glúm. 342. tré-maðr, m. a ‘wood-man,’ FmS. iii. 100; carved poles in the shape of a man seem to have been erected as harbour-marks, cp. the remarks S. v. hafnar-mark (höfn B); in Hm. 48, of a way-mark; a huge tré-maðr (an idol?) is mentioned in Ragn. S. fine, (FaS. i. 298, 299); the Ask and Embla (Vsp.) are also represented as ‘wood-men’ without living soulS. tré-níð, n., see níð, Grág. ii. 147, n. G. l. i. 56. tré-reiði, a, m. wooden equipments, harness, Jb. 412, Sturl. iii. 71 (of a ship, mast, oars, etc.), K. þ. K. 88 (of horse-harness). tré-ræfr, n. a wooden roof, Þjal. 53. tré-saumr, m. wooden nails, Ann. 1189. tré-serkr, m. a wooden coat; in tréserkja-bani, as a nickname, FaS. ii. 6. tré-skapt, n. a wooden handle, Grett. 141. tré-skál, f. a wooden bowl, Dipl. iii. 4. tré-skjöldr, n. a wooden shield, Gþl. 105. tré-skrín, n. a wooden shrine, Landn. 51 (Hb.), Vm. 54. tré-smiðr, m. a craftsman in wood, carpenter, BS. i. 858, Karl. 396, Rétt. 2. 10. tré-smíði, n. and tré-smíð, f. craft in wood, wood-carving, BS. i. 680; hann (the steeple) bar eigi miðr af öllum trésmíðum á Íslandi en kirkjan sjálf, 132; hagr á trésmíði, Stj. 561. tré-spánn, m. wood-chips, Ó. H. tré-spjald, n. a wooden tablet, such as was used in binding books; forn bók í tréspjöldum, Ám. 35, Pm. 131, Vm. 126. tré-stabbi (tré-stobbi, Ó. H. 72; -stubbi, Fb. i. 433), a, m. = trédrumbr, FmS. vi. 179. tre-stokkr, m. the ‘stock of a tree,’ block of wood, FmS. ii. 75. tré-stólpi, a, m. a wooden pillar, Fb. ii. 87. tré-telgja, u, f. a wood-carver, a nickname, Yngl. S. tré-toppr, m. a tree-top, Al. 174. tré-virki, n. a wooden engine, Sks 425, BS. i. 872. tré-þak, n. a timber roof, BS. i. 163. tré-ör, f. a wooden arrow, as a signal, n.G,l. i. 102, Gþl. 83.
- tré
- II. plur., trjá-lauf, n. leaves of trees, Stj. trjá-heiti, n. pl. names of trees, Edda (gl.) 85.
Möjlig runinskrift i yngre futhark:ᛏᚱᛁ
Yngre futhark-runor användes från 800- till 1200-talet i Skandinavien och deras utländska bosättningar
Förkortningar som används:
- acc.
- accusative.
- allit.
- alliteration, alliterative.
- A. S.
- Anglo-Saxon.
- cp.
- compare.
- Dan.
- Danish.
- dat.
- dative.
- eccl.
- ecclesiastical.
- Engl.
- English.
- f.
- feminine.
- gen.
- genitive.
- Germ.
- German.
- gl.
- glossary.
- id.
- idem, referring to the passage quoted or to the translation
- l.
- line.
- Lat.
- Latin.
- lit.
- literally.
- m.
- masculine.
- mod.
- modern.
- n.
- neuter.
- pl.
- plural.
- S.
- Saga.
- s. v.
- sub voce.
- Swed.
- Swedish.
- Ulf.
- Ulfilas.
- v.
- vide.
- þ.
- þáttr.
- L.
- Linnæus.
- adj.
- adjective.
- etc.
- et cetera.
- v. l.
- varia lectio.
- plur.
- plural.
Verk & författare citerade:
- Am.
- Atla-mál. (A. II.)
- Barl.
- Barlaams Saga. (F. III.)
- Edda
- Edda. (C. I.)
- Fms.
- Fornmanna Sögur. (E. I.)
- Fs.
- Forn-sögur. (D. II.)
- Glúm.
- Víga-Glúms Saga. (D. II.)
- Grág.
- Grágás. (B. I.)
- Gullþ.
- Gull-Þóris Saga. (D. II.)
- Hm.
- Hává-mál. (A. I.)
- Nj.
- Njála. (D. II.)
- Stj.
- Stjórn. (F. I.)
- Vídal.
- Vídalíns-Postilla.
- Vsp.
- Völuspá. (A. I.)
- Gísl.
- Gísla Saga. (D. II.)
- Finnb.
- Finnboga Saga. (D. V.)
- Orkn.
- Orkneyinga Saga. (E. II.)
- N. G. L.
- Norges Gamle Love. (B. II.)
- Al.
- Alexanders Saga. (G. I.)
- Ann.
- Íslenzkir Annálar. (D. IV.)
- Ám.
- Auðunnar-máldagi. (J. I.)
- Bs.
- Biskupa Sögur. (D. III.)
- Dipl.
- Diplomatarium. (J. I.)
- D. N.
- Diplomatarium Norvagicum. (J. II.)
- Eb.
- Eyrbyggja Saga. (D. II.)
- Eg.
- Egils Saga. (D. II.)
- Fas.
- Fornaldar Sögur. (C. II.)
- Fb.
- Flateyjar-bók (E. I.)
- Grett.
- Grettis Saga. (D. II.)
- Gþl.
- Gulaþings-lög. (B. II.)
- Hb.
- Hauks-bók. (H. IV.)
- Jb.
- Jóns-bók. (B. III.)
- Karl.
- Karla-magnús Saga. (G. I.)
- K. Þ. K.
- Kristinn-réttr Þorláks ok Ketils = Kristinna-laga-þáttr. (B. I.)
- Landn.
- Landnáma. (D. I.)
- Mar.
- Maríu Saga. (F. III.)
- Ó. H.
- Ólafs Saga Helga. (E. I.)
- Pm.
- Pétrs-máldagi. (J. I.)
- Ragn. S.
- Ragnars Saga. (C. II.)
- Rétt.
- Réttarbætr. (B. II.)
- Sks.
- Konungs Skugg-sjá. (H. II.)
- Sturl.
- Sturlunga Saga. (D. I.)
- Vm.
- Vilkins-máldagi. (J. I.)
- Yngl. S.
- Ynglinga Saga. (C. II.)
- Þjal.
- Þjalar-Jóns Saga. (G. III.)