Undir

Old Norse Dictionary - undir

Betydningen af oldnorske ordet "undir"

Som defineret af Cleasby & Vigfusson Old Norse til English ordbog:

Oldnorske ordet undir kan betyde:undir

undir: prep. with dat. and acc.; an older monosyllabic und is often used in poets, LS. 44, Hdl. 11, Þkv. 16, Hm. 58; und valkesti, und árum, Lex. Poët.; und hánum, Haustl.: unt = und, Akv. 26 (Bugge): [Ulf. undar; A. S., Engl., and Dan. under; O. H. G. untar; Germ. unter]:—under, underneath, below.

undir: A. With dat., undir hesti hans, Nj. 158; tréit u. honum, underneath him, 202; mána vegr und hánum, Haustl.; skipit undir þeim, Háv. 42, Ld. 78; troða undir fótum, FmS. ii. 172; bera undir hendi sér, Eg. 237, Nj. 200; sverðit brotnaði undir hjaltinu, 43; sitja undir borðum, 68; róa undir seglum, FmS. viii. 131; skip þungt undir árum, heavy to row. Eg. 354; undir túngarði, Ld. 138; u. veggnum, Háv. 49; u. haugnum, Eb. 94; u. heiðinni, Eg. 277; fjöll undir jöklum, Fb. i. 540; liggja undir nesi einu, Nj. 43; undir garðinum, Njarð. 374; und kvernum, LS. 44: und Miðgarði, Hdl. 11; undir Þríhyrningi, Nj. 89, 114; undir Hrauni, Eb. 52; undir Felli, Nj. 16, of places seated under a fell, Landn. passim.

undir: 2. hvárt þat fé hefði undir því kvikendi alizt, of a dam, Grág. ii. 312; undir þeim var alinn Freyfaxi, she (the mare) was the dam of f., Landn. 195.

undir: II. metaph. usages; alla sem undir honum eru, SkS. 677 B; u. þeim biskupi eru ellifu hundrað kirkna, Rb. 332; búa u. e-m, FmS. i. 107; undir hendi, höndum e-m, hönd (B.I. fine); eiga undir sér, to have under one, in one’s power, FmS. iv. 271, Ld. 250, Vígl. 33, Sturl. i. 20; see eiga (A. Iv. 2): eiga fé undir e-m, to have money in his hands, deposited with him, Nj. 101; taka tíu hundruð u. Eiríki bónda, ten hundred in E.’s keeping, Dipl. ii. 6; tvau hundruð u. sonum herra Stepháns, i. 11; þeim manni er féit er undir, Grág. i. 184; er und einum mér öll hodd Hniflunga, Akv. 26.

undir: 2. under, depending on; svá var ávísat sem u. væri bani ykkar beggja, Am. 12; örlög vár eru eigi u. orðum þínum, Karl. 339; hans líf stendr þar u., Stj. 219; undir því væri, at ek hefða góð málalok, Nj. 47; hvárt þykkir þer u. því sem mest, 263; mikit þótti spökum mönnum undir, at …, Ld. 38; undir þínum þokka þykkir mér mest af þínum frændum, I am most concerned for what thou thinkest, Lv. 72.

undir: 3. undir vitni e-s, 623. 15; u. handlagi e-s, Dipl. i. 11; hann á vin undir hverjum manni, he has a friend in every man, FaS. i. 290; jafnan er munr undir manns liði (= í manns liði), a man’s help is something, BS. i; þó at smátt sé und einum, though one man (more or less) makes little difference, Hallfred; um þá gripi er görsemar eru undir, things of value, Gísl. 80; lítil eru tiðendi u. förum mínum, FmS. xi. 118; fela ván sína alla u. Guði, 686 B. 2; eiga traust u. e-m, FmS. i. 261; undir trausti, skjóli, hlífð … e-s, 623. 15; u. griðum, Grág. ii. 194; segja hvat honum er undir fréttinni, Grág. (Kb.) i. 51; mjök var undir heimboði við þik, at vér vildim, Ld. 236; hvat undir mun búa bæn þessi, Eg. 764; þat bjó mest undir ferð Áka, at …, FmS. xi. 45; jarl spyrr hvat undir kveðju sé, FaS. iii. 567.

undir: III. ellipt. or adverbial usages; vóru þau úbrunnin undir, underneath, Nj. 208; mér þótti hann vera í rauðum hosum undir, 214; var þar undir niðri skógr, Eg. 580; meðan töður manna eru undir, whilst the hay is down, of hay mown, but not got in, Nj. 192; hart mun þykkja u. at búa, 90.

undir: 2. at þat sé eigi verr undir, enn vara, of not less value, substance, K. Þ. K. 172; ef mér þætti nökkut u. um mik, if I thought it mattered aught, Nj. 19; þykki mér mikit u., at …, does it matter much to thee? 65; hverjum manni muni þykkja nokkut undir, at …, Sturl. i. 176.

undir: B. With acc., under, underneath, Lat. sub, denoting motion; var settr undir hann stóll, Nj. 269; koma fótum undir sik, 202; fara undir skipit, Njarð. 376; kominn undir jarðar-menit, Ld. 60; renna u. hendr e-m, Háv. 41; þeim tók undir hendr, Ld. 38; kom u. kverk öxinni, Nj. 84; láta u. belti sér, 168; setjask u. borð, 176; heimtask út u. akkerin, FmS. ix. 44; stýra u. veðr, … beita undir veðr, Fb. i. 540; leggja út u. Eyjar, Nj. 125; riða austr u. Eyjafjöll, 216; sigla suðr u. England, Hkr. i. 129; leggjask niðr u. hauginn, Eb. 94; ganga u. hamar-skúta nökkurn, Nj. 264; hleypa heim undir Þríhyrning, 105.

undir: 2. of time; hrökk undir miðdegi, it drew close to midday, FaS. i. 506; cp. the mod. phrase, það er komið undir dagmál, hádegi, … náttmál, of time, close to, hard upon.

undir: II. metaph. usages; gefa hann undir vápn yður, Njarð. 354; leggja virðing konungs undir vápn mín, to let it depend on, FmS. x. 199; jarl hverr skyldi hafa und sik þrjá hersa (= undir sér), 182; Hjört þótti mér þeir hafa undir, they had him under, had him on the ground, Nj. 95; leggja undir sik, to lay under oneself, subjugate, FmS. i. 3; skattgilda undir sik. Eg. 402; ganga undir e-n, to submit to, FmS. i. 37, 156, Ld. 166; játtask undir e-t, FmS. ix. 227; taka vel … u. e-t, Ld. 150; þjóna u. e-n, to serve under, FmS. x. 23; draga u. sik, Eg. 61; arf berr undir e-n, devolves upon, Grág. i. 179; þessa laxveiði gaf hann undir kirkjuna, he made it over to the church, FmS. i. 272; Sámsey er undir biskup, is under a bishop, xi. 230; þær eignir liggja undir þá ætt, vi. 432; leita ráðs u. e-n, xi. 80, MS. 686 B. 13; vikja máli u. e-n, Nj. 77; skírskota u. e-n, Ó. H. 86, Eg. 352, n. G. l. i. 348; bera fé u. e-n, to bribe, Ld. 114. FmS. v. 187; játa sik undir at gjalda, to engage oneself, Dipl. ii. 2; leggja e-t undir þegnskap sinn, upon one’s honour, Grág. (Kb.) i. 48; þá mælti Einarr svá undir málit, interrupt it, Sturl. i. 66 C.

undir: 2. special phrases; ef kona tekr mann undir bónda sinn, if she be untrue to her husband, n. G. l. i. 351, H. E. i. 236; því fylgðu engir mann-lestir, þvíat ek tók engan mann undir Gísla, I was true to G., Gísl. 15; land styrkvara undir bú, at heyföngum, stronger in the way of household, yielding more crops, Sturl. iii. 271; bjóða fé í leigu u. sik, to offer money for a passage, Nj. 128; taka penning veginn u. blóðlát, for letting blood, Rétt. 2. 10; taka eyri u. hvert lispund, id.; líða undir lok, to come to-an end, Nj. 156.

undir: III. ellipt., sól er undir, the sun is under, Grág. i. 104; dagr er undir, Fb. iii. 384; slá u. sem mest má þessa viku, to mow as much as possible this week, so as to prepare for drying it the next, Eb. 150; standa undir með e-m, to back, Sturl. i. 20.

Mulig runeindskrift i yngre futhark:ᚢᚾᛏᛁᚱ
Yngre futhark runer blev brugt fra det 8. til det 12. århundrede i Skandinavien og deres oversøiske bosættelser

Forkortelser brugt:

acc.: accusative.

A. S.: Anglo-Saxon.

Dan.: Danish.

dat.: dative.

Engl.: English.

f.: feminine.

Germ.: German.

gl.: glossary.

l.: line.

m.: masculine.

n.: neuter.

O. H. G.: Old High German.

S.: Saga.

Ulf.: Ulfilas.

v.: vide.

metaph.: metaphorical, metaphorically.

pl.: plural.

ellipt.: elliptical, elliptically.

Lat.: Latin.

cp.: compare.

mod.: modern.

L.: Linnæus.

s. v.: sub voce.

id.: idem, referring to the passage quoted or to the translation

Værker & Forfattere citeret:

Akv.: Atla-kviða. (A. II.)

Haustl.: Haustlöng. (A. I.)

Hdl.: Hyndlu-ljóð. (A. II.)

Hm.: Hává-mál. (A. I.)

Lex. Poët.: Lexicon Poëticum by Sveinbjörn Egilsson, 1860.

Ls.: Loka-senna. (A. I.)

Þkv.: Þryms-kviða. (A. I.)

Eb.: Eyrbyggja Saga. (D. II.)

Eg.: Egils Saga. (D. II.)

Fb.: Flateyjar-bók (E. I.)

Fms.: Fornmanna Sögur. (E. I.)

Háv.: Hávarðar Saga. (D. II.)

Landn.: Landnáma. (D. I.)

Ld.: Laxdæla Saga. (D. II.)

Nj.: Njála. (D. II.)

Njarð.: Njarðvíkinga Saga. (D. II.)

Grág.: Grágás. (B. I.)

Dipl.: Diplomatarium. (J. I.)

Rb.: Rímbegla. (H. III.)

Sks.: Konungs Skugg-sjá. (H. II.)

Sturl.: Sturlunga Saga. (D. I.)

Vígl.: Víglundar Saga. (D. V.)

Am.: Atla-mál. (A. II.)

Karl.: Karla-magnús Saga. (G. I.)

Lv.: Ljósvetninga Saga. (D. II.)

Stj.: Stjórn. (F. I.)

Bs.: Biskupa Sögur. (D. III.)

Fas.: Fornaldar Sögur. (C. II.)

Gísl.: Gísla Saga. (D. II.)

Kb.: Konungs-bók. (B. I, C. I, etc.)

K. Þ. K.: Kristinn-réttr Þorláks ok Ketils = Kristinna-laga-þáttr. (B. I.)

Hkr.: Heimskringla. (E. I.)

N. G. L.: Norges Gamle Love. (B. II.)

Ó. H.: Ólafs Saga Helga. (E. I.)

H. E.: Historia Ecclesiastica Islandiae. (J. I.)

Rétt.: Réttarbætr. (B. II.)

➞ Se alle citerede værker i ordbogen