Útan

Betydning av det norrøne ordet "útan"

Som definert av Cleasby & Vigfusson norrøn-engelsk ordbok:

Det norrøne ordet útan kan bety:útan

útan

[Ulf. ûtana = ἔξωθεν], from without, from outside; gengu þeir útan brygginna, they went up by the pier (from the sea), FmS. ii. 281; ok er þeir sóttu út á fjörðinn, þá réru útan í móti þeim Rögnvaldr, then R. rowed towards them, coming from the outward, Eg. 386; skjóta útan báti, to put out a boat, Nj. 272; fyrir útan (with acc.), outside of a thing, opp. to fyrir innan, 271; útan at Hafslæk, Eg. 711; Strandmaðr útan, a man from the Out-Strand, Sturl. ii. 205; útan ór Þrándheimi, FmS. i. 36.

útan

2. útan denoted the coming from without, of a voyage from Iceland to Norway, for to the Norse traders Iceland was an outlying country; also of a journey from Greenland to Iceland, Grág. i. 211; but the Icelanders also soon came to use it of going out of their own land; ferja e-n útan, fara útan, to go abroad, i. e. from Iceland, passim; fara útan, to go abroad, Grág. i. 99, 181, Nj. 94, Eg. 196, Ld. 230; spurði Þórarinn Glúm hvárt hann ætlaði útan sem hann var vanr, Th. asked G. if he intended to go abroad as he was wont, Nj. 22; meðan hann væri útan, whilst he was abroad, 4; þá var Valgarðr útan, faðir hans, 72, Ld. 254, passim (cp. út): then of other far countries, koma útan af Jórsalaheimi, FmS. vii. 74; útan af Africa, VeR. 51.

útan

II. without motion, outside; útan á síðuna, HkR. i. 239; útan ok sunnan undir eldhúsinu stóð dyngja, outside, towards the south, Gísl. 15; hón séri því um gammann bæði útan ok innan, both outside and inside, FmS. i. 9; jamt útan sem innan, Grág. i. 392, GrEg. 19; þar útan um liggr inn djúpi sjár, Edda; lagðir í kring útan um, Eg. 486; jörðin er kringlótt útan, Edda; poki um útan, with a poke about it outside, wrapped in a poke, Ld. 188; skáli súðþaktr útan, Nj. 114.

útan

III. conj. except, besides (Dan. uden); verðr fátt um kveðjur, útan þeir leggja skip saman, except that they …, FmS. x. 205; eigi skal hann, útan (but) keypti, Gþl. 538; útan heldr, but rather, Stj. 10; útan eigi, 15; engi, útan synir Tosta, HkR. iii. 170; engi hlutr útan sá einn, FmS. ii. 38: of whole sentences, útan þat skildi, at …, with that exception that, i. 21; fríðr at yfirlitum, útan eygðr var hann mjök, fine-looking, but that he had goggle eyes, FaS. iii. 298; fjögur ásauðarkúgildi, útan hann leysti þá þegar eitt í kosti, Dipl. v. 7; unless, kveðsk eigi við þeim vanbúinn, útan þeir sviki hann, Korm. 202, FmS. vi. 70.

útan

2. without, with acc.; Scot. but, as in the motto of the Macphersons, ‘touch not the cat but the glove;’ útan alla prýði, Stj. 10; útan starf ok erviði, 38; útan frænda ráð, HkR. i. 232; útan leyfi konungs, Gþl. 115; útan konungs rétt ok aðildar-manna, Orkn. 212; útan aðrar lögligar pínur, H. E. i. 478: gen., útan sætta, Nj. 250, 255; útan allrar saurganar, K. Á. 104; útan orlofs, Jb. 285.

útan

3. outside of; útan kirkjugarðs, n. G. l. i. 352; útan Paradísar, K. Á. 104; útan arkarinnar, Stj.; útan borðs, héraðs, brautar, see B.

útan

4. fyrir útan, outside, off, beyond, with acc.; fyrir útan boðan, Nj. 124; fyrir útan Mön, 271; fyrir útan Þjórsá, Landn. 299, FmS. x. 114; fyrir útan haf, VeR. 39; bar vápna-burð fyrir útan þat skip, FmS. vii. 232; fyrir útan rekkju hennar, Grág. i. 371; vera fyrir útan bardaga, FmS. vi. 137; fyrir útan silfr, gull, except, Grág. i. 397; SkS. 258, FmS. xi. 394, x. 403; fyrir útan leyfi, SkS. 548; fyrir útan allar flærðir, 358; fyrir smala-för útan, except, Grág. i. 147; fyrir þat útan, 139; þar fyrir útan (Dan. desforuden), FmS. iii. 44: as adverb, svá at af gengu nafarnar fyrir útan, Eb. 118; þá menn er land eigu fyrir útan, Grág. (Kb.) ii. 80.

útan

B. In COMPDS, prefixed to gen.: útan-borðs, [Dan. udenbords], overboard, Sturl. i. 118, FmS. vii. 202, v. l. útan-borgar, out of town, MaR., BlaS. 50, FmS. xi. 160. útan-bókar, without book; kunna, læra ú., by rote. útan-brautar, out of the way, left in the cold, BS. i. 728, MS. 625. 189. útan-bæjar, outside the town, Arons S. (BS. i. 517). útan-fjarðar, outside the firth, Vm. 165, n. G. l. i. 174. útan-fjórðungs, outside the quarter, Grág. i. 165: útanfjórðungs-maðr, m. a person living outside the quarter, Grág. i. 96. útan-fótar (opp. to innan-fótar), on the outside of the foot (leg), Nj. 97, FaS. iii. 357. útan-garða, outside the yard (house), Grág. ii. 222, 233, Fsm. 1. útan-garðs, outside the fence, Grág. i. 82, 448, ii. 263, n. G. l. i. 42: outside the farm, Ám. 6, 26. útan-gátta, out-of-doors, Stj. 436. útan-hafnarfat, an outer cloth. útan.-hafs, beyond the sea, Stj. 93. útan-héraðs, outside the district, JS. 92: útanhéraðs-maðr (-strákr), m. a man not belonging to the county, Ld. 228, 272, BS. i. 627. útan-hrepps, outside the Rape, Grág. i. 293, 447: útanhrepps-maðr, m. an outsitter, Grág. i. 448, K. Þ. K. útan-lands and útan-lendis, abroad, Eg. 185, 195, 691, HkR. ii. 114, FmS. iii. 118, vi. 233, vii. 121: útanlands-maðr, m. a foreigner, Grág. i. 224, ii. 405: útanlands-siðir, m. pl. outlandish, foreign manners, FmS. vii. 171. útan-lærs, outside the thigh, Eg. 298. útan-sóknar, out of the parish, n. G. l.: útansóknar-maðr, m. a man not of the parish, H. E. i. 483. útan-stafs, outside the border; eignir þær er ú. eru kallaðar ok í almenningum eru, n. G. l. i. 125. útan-steins, outside the stone, FaS. i. 514. útan-sveitar, out of the sveit: útansveitar-maðr, m. an alien to the sveit, FS. útan-þinga, outside the parish, Pm. 47. útan-þings, outside the þing (the place), n. G. l. i. 63: útanþings-maðr, m. a man of another district, Grág. i. 85.

Mulig runeinnskrift i yngre futhark:ᚢᛏᛅᚾ
Yngre futhark-runer ble brukt fra 8. til 12. århundre i Skandinavia og deres oversjøiske bosetninger